Creative Commons Polska

[Jan Winczorek <Jan.Winczorek AT aster.pl>]

Dnia 26-11-2006, nie o godzinie 11:07 +0100, ILUSTRATOR-redakcja
napisał(a):

> Konflikt jest prosty
> 1. ja tworzę

A mnie to się wydaje, że wszystkie te rozważania  (nie tylko
Ilustratora-redakcji, ale w ogóle w ciągu ostatnich paru dni na liście)
się walą już w pierwszym kroku, bo wyżej zacytowane zdanie jest
wewnętrznie sprzeczne.

Otóż różnica między muzykiem czy pisarzem a (dajmy na to) stolarzem jest
taka, że ten drugi owszem, tworzy, a ci pierwsi nie. Powiedzmy sobie
jasno - i mówię to z całą odpowiedzialnością jako jakiś tam (mało warty)
autor - bez historii kultury nie ma kultury. Bez Elvisa nie byłoby
Beatlesów, bez Beatlesów nie byłoby Led Zeppelin, a ich wszystkich razem
nie byłoby bez Beethovena. Artysta (czy w ogóle - autor) nie może
istnieć bez innych artystów, bo samodzielnie nie jest w stanie NIC
stworzyć. Twórczość polega na znajomości innej twórczości i łączeniu we
własnych dziełach elementów cudzej działalności - im bardziej z pozoru
odległych, tym bardziej jest to twórcze.

Jest taka książka R. Collinsa "Sociology of philosophies" w której jest
pokazane, w jaki sposób tworzenie filozofii (z pozoru najmniej
towarzyskie zajęcie na świecie) było zależne od sieci interakcji między
filozofami, i w jaki sposób różne elementy różnych systemów były łączone
w nowe systemy. Collins opisał w ten sposób 3000 lat historii filozofii
(zachowując pełną jej ciągłość !!!), myślę że da się tak opisać także
historię malarstwa czy muzyki.

Wracając do stolarza - stolarz jest bardziej twórcą niż artysta, bo
wytwarza pewien przedmiot, a ten twór daje się opisać za pomocą
wskazania określonych jednostkowych czynności - heblowania, klejenia,
szlifowania, cięcia. Ten kto wyhebluje, sklei i wyszlifuje, jest w 100%
autorem stołka, bo to, kto wymyślił te techniki pracy w drewnie jest tu
tak mało istotne, że pomijalne. W przypadku artysty tak nie jest - ten
kto stworzy piosenkę jest bezpośrednio zależny od innych piosenek, i
nawet jeśli sprowadzimy proces twórczy do pojedynczych czynności, nie
będziemy w stanie pokazać, na czym polega tworzenie. Potrzebny jest tu
"wejściowy" materiał, który proporcjonalnie znaczy dla autora znacznie
więcej niż drewno i piła dla stolarza. Żeby zrozumieć, dlaczego artysta
stworzył to co stworzył tak jak stworzył trzeba zobaczyć, co słyszał
(czytał) i co mu się podobało, a co nie. Żeby zrozumieć dlaczego stolarz
stworzył stołek tak jak stworzył raczej nie trzeba wiedzieć ile stołków
wcześniej widział. Dlatego właśnie artysta nie może być właścicielem
swojego utworu, a stolarz stołka - owszem.

To pokazuje idiotyzm prawa autorskiego, które wiąże utwór z twórcą, a
nie z siecią twórców, i przyznaje twórcy pełne prawa do utworu, takie
jak do rzeczy, a nie coś podobnego do ograniczonych praw rzeczowych. W
ten sposób niszczy się po prostu możliwość tworzenia, bo rwie się sieci
zapożyczeń, a w każdym razie się włazi "między wódkę a zakąskę",
spowalniając cały proces. O ile było to (jakoś) uzasadnione w czasach
przed-internetowych (proces rozpowszechniania kultury był jednak zależny
od istnienia wydawców) o tyle obecnie takie uzasadnienie przestaje mieć
sens, tak z powodów dystrybucyjnych jak i czysto technicznych. Skład
książek nie jest już przecież problemem, podobnie produkcja muzyki, nie
mówiąc o ich udostępnianiu.

I jeszcze jedno: myślę, że inni socjologowie tu piszący się ze mną
zgodzą, że w tym sensie prawo autorskie jest narzędziem władzy,
mechanizmem kontrolowania rozwoju kultury i szerzej zmian społecznych.
Było to uzasadnione onegdaj (nb. prawo autorskie jest jedną z młodszych
dziedzin prawa cywilnego, ma ledwie ze 200 lat), ale teraz istnieją
przecież inne możliwości sprawowania władzy, wynikające z tego samego
postępu technicznego, który doprowadził do kompromitacji prawa
autorskiego. Krótko mówiąc, kto się upiera przy prawie autorskim w jego
obecnym kształcie ten jest polityczny kiep, jest równie groteskowo
konserwatywny jak niejaki Maciej G. z pomysłem zakazania teorii
ewolucji.

-- 
Jan Winczorek <Jan.Winczorek AT aster.pl>