Creative Commons Polska

[Piotr Wasilewski <piotr.wasilewski AT autograf.pl>]

Witam,

Postaram się jak najbardziej wyczerpująco odpowiedzieć na pytania 
tłumaczy "Free Culture". Otóż kluczem jest tu art. 2 ust. 2 ustawy o 
prawie autorskim i prawach pokrewych. Zgodnie z tym przepisem, aby 
korzystać z opracowania (utworu zależnego), oraz aby rozporządzać 
opracowaniem, trzeba mieć zezwolenie twórcy utworu pierwotnego 
(Lessiga). Następnie wg art. 41 ust. 2 prawa autorskiego licencja 
obejmuje tylko i wyłącznie pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione 
(w naszym  przypadku są to poszczególne uprawnienia zawarte w pkt 3 
licencji AT-NC, czyli np. tworzenie i zwielokrotnianie utworów 
zależnych). Jednakże bardzo ważnym dopełnieniem tych pól eksploatacji 
jest pkt 4 b licencji mówiącym o zakazie komercyjnego wykorzystywania 
pól eksploatacji wymienionych w pkt 3 licencji. Tak wiec podsumowując 
aby dokladnie zdekodować co obejmuje licencja należy połączyć:
- przesłanki pozytywne (pola eksploatacji z pkt 3) - co wolno
- i przesłanki negatywne (zakaz z pkt 4 b) - czego nie wolno
suma tych dwoch zbiorow daje pełnię uprawnień jakie gawarntuje licencja.
Wracając do głównej mysli, aby rozporzadzać i korzystać z opracowania 
wymagana jest zgoda Lessiga. Taką zgodę Lessig udzielił właśnie w 
licencji AT-NC, ALE zgoda ta nie obejmuje wszystkich możliwych sposobów 
korzystania/rozporzadzania tłumaczeniem, lecz tylko te które są 
określone w licencji. Z tego wynika, że tłumacze nie są uprawnieni bez 
zgody Lessiga do komercyjnego wykorzystywania tłumaczenia.

Koniecznie trzeba powiedzieć jeszcze jedną rzecz, a mianowicie 
tłumaczenie jako opracowanie jest odrębnym pełnowartościowym (pod 
względem prawnym utworem) i przysługuje mu z tej racji pełna ochrona 
prawo-autorska, z tym jednym zastrzeżeniem, że nie jest ona skuteczna 
względem twórcy utworu pierwotnego (Lessiga). Tak więc, teoretycznie, 
współtwórcy mogą z opracowaniem robić wszystko, jednakże jeśli 
wykraczają poza zezwolenie (poza granice licencji AT-NC) narażają się na 
ryzyko, że autor utworu pierwotnego będzie dochodził swych praw. 
Niezależnie jednak od tego czy zezwolenie jest, czy też go w ogóle brak, 
tłumaczenie jest chronione względem osób trzecich zawsze i jednakowo 
(tłumaczenie 'legalne' - za zgodą, tak samo jak tłumaczenie 
'nielegalne", bez zgody).
Pomimo, że twórcy tłumaczenia są w pełni prawnymi autorami, wykonywanie 
ich praw autorskich zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego.

Tak więc:
1. wersja pierwsza, 'standardowa' jest nieprawidłowa, ponieważ 
zezwolenie Lessiga nie obejmuje komercyjnego wykorzystywania, więc tym 
samym, aby komercyjnie korzystać z tłumaczenia:
- tłumacze muszą uzyskać zgodę Lessiga, aby mogli komercyjnie korzystać 
i rozporządzać z tłumaczenia (w formie pisemnej, gdyż jest to 
modyfikacja licencji - patrz pkt 8 e ostatnie zdanie, chcoć jest tu 
tylko rygor trudności dowodowych - art. 74 par. 1 KC),
- następnie mogą (po uzyskaniu zezwolenia Lessiga) zawrzeć umowę z 
wydawnictwem dotyczącą komercyjnego wykorzystania ich tłumaczenia.
- nie jest w ogóle potrzebna umowa między wydawnictwem a Lessigiem (bo 
cała sprawa dotyczy tylko tłumaczenia, a nie oryginału, Lessig zaś praw 
do tłumaczenia nie ma żadnych)

2. wersja "zmodyfikowana", również jest nieprawidłowa, ponieważ:
Tłumacze akceptujący licencję AT-NC, nie zrzekają się prawa do 
komercyjnego wykorzystania tłumaczenia. To prawo cały czas im 
przysługuje, jednakże z uwagi na to, iż nie mają zezwolenia Lessiga nie 
mogą go po prostu wykonywać.
I tu jeszcze raz, tłumacze mogą zezwolić na komercyjne wykorzystanie ich 
tłumaczenia, ale narażają się w ten sposób na to, że Lessig będzie 
dochodził swoich praw.

Podsumowując najprościej i prawnie poprawnie jest:
- tłumacze muszą uzyskać zgodę Lessiga na to aby komercyjnie mogli 
rozporządzać/korzystać ze swego tłumaczenia (takie zezwolenie, które 
dopełni to zezwolenie z licencji AT-NC, de facto zmieni licencję)
- następnie tłumacze już bez żadnych problemów mogą zezwolić na 
komercyjne wykorzystywanie tłumaczenia wydawnictwu.

Oczywiście Lessig samodzielnie nie może decydować o czymkolwiek 
związanym z tłumaczeniem (nie ma do niego żadnych praw). Mechanizm jest 
inny - to tłumacze jak chcą korzystać lub rozporządzać opracowaniem 
muszą zabiegać o zgodę Lessiga - de facto jest więc w ostatecznym 
rezultacie wymagana (dla wydawcy):
- zgoda Lessiga udzielona tłumaczom,
- zgoda tłumaczy udzielona już bezpośrednio wydawcy

Kwestie wynagrodzeń: Lessig zrzekł się właśnie wynagrodzenia z tytułu 
zezwolenia z art. 2 ust. 2 prawa autorskiego. Zakładając, więc, że 
tłumacze uzyskali prawo do komercyjnego wykorzystywania i rozporządzania 
tłumaczeniem - to oni w takim wypadku zawierając umowę z wydawnictwem:
- korzystają ze swego tłumaczenia (np. chodzi tu o wynagrodzenia 
autorskie, np. w wysokości procentu od każdego sprzedanego egzemplarza)
- rozporządzają tłumaczeniem (umowa wydawnicza, np. przeniesienie praw 
na wydawcę)

To, że wydawca korzysta z tłumaczenia to już jest zupełnie osobna 
kwestia (pomiędzy tłumaczami a wydawcą, ale tu już nie ma znaczenia, że 
tłumaczenie jest opracowaniem)

inne problemy (zakładam rozważając je, że tłumacze uzyskali zgodę 
Lessiga na  komercyjne wykorzystanie z tłumaczenia):

1. skoro tłumacze mogą już komercyjnie rozporządzaci korzystać z 
opracowania i przysługuje im do niego pełnia praw autorskich, mogą 
przenieść swoje majątkowe prawa autorskie na FOKK. Wtedy uprawnionym 
będzie FOKK i to ona będzie zawierać umowę z wydawcą. Można też zrobić 
inaczej np. współtwórcy tłumaczenia mogą zawrzeć między sobą umowę w 
której określą:
- osobę ich reprezentującą,
- sposób podziału pomiędzy nich wynagrodzenia (chcoc w ustawie jest 
domniemanie równości udziałów - art. 9 ust. 1, wiec zawieranie takiej 
umowy pomiędzy współtłumaczami ma sens tylko jeśli udziały mają być 
nierówne)

2. problem z kolejnymi wydawcami i warunkiem share-alike:
Zależy to od tego jaką umowę zawrą tłumacze (lub podmiot na który 
przeniosą oni majątkowe prawa autorskie czyli np. FOKK) z wydawcą.

a. Jeśli będzie to umowa o przeniesienie majątkowych praw autorskich 
(tak z reguły się robi, 90% umów z wydawnictwami jest własnie takich) - 
to wyłącznym dysponentem praw majątkowych autorskich będzie wydawca (już 
nie tłumacze, ani tym bardziej FOKK). Wtedy dalsza dystrybucja książki 
zależy tylko i wyłącznie od wydawcy.

b. jeśli tłumacze (lub FOKK) udzielą wydawcy tylko licencji na wydanie 
książki - zależy to od tego, czy:
- będzie to licencja wyłączna (nie można wtedy w czasie jej trwania 
udzielać licencji innym wydawcom)
- niewyłączna (można udzielać licencji innym wydawcom)

Zakładam, że licencja udzielona wydawcy będzie ograniczona w czasie (tak 
to wynika z maila mówiącego o jej 'wygaśnięciu'), a jeśli będzie to 
licencja niewyłączna można udzielać licencji innym podmiotom w czasie 
trwania tej pierwszej licencji. Znów zakładam, ze nie chodzi tu jednak o 
licencję niewyłaczną (bo wtedy nie byłoby żadnych problemów z 
licencjonowaniem z innymi wydawcami), ale o wyłączną - wtedy po jej 
wygaśnięciu pełnia praw wraca do podmiotów uprawnionych (tłumaczy lub 
FOKKu) i mogą oni znów zawrzeć komercyjną umowę z innym wydawcą (nie 
trzeba już uzyskiwać zgody Lessiga, bo cały czas tłumacze będą obracać 
się w sferze udzielonego zezwolenia na komercyjne wykorzystywanie)
Zakładam, że nie będzie zawierana pomiędzy wydawcą a tłumaczami licencja 
CC (wszystkie licencje CC są niewyłączne i nieograniczone w czasie oraz 
niedpłatne) - tylko zwykła licencja wydawnicza.
Nie bardzo rozumiem co ma z tym wszystkim wspólnego warunek share-alike? 
Czy chodzi o to, że po wygaśnięciu licencji dla pierwszego wydawcy, z 
innymi wydawcami tłumacze chcieliby zawierać licencje CC z warunkiem 
share-alike? Warunek ten dotyczy tylko uwtorów zależnych, a więc takiej 
sytuacji, gdy ktoś (X) tworzy opracowanie utworu kogoś innego (Y) - to 
wtedy to opracowanie X moze tylko udostepniac na licencji takiej jaką Y 
udzielil X-owi. Zaś wydawca nie będzie już tworzył opracowania Waszego 
tłumaczenia. Warunek share-alike miałby sens w przypadku licencji 
udzielanej Wam, natomiast co daje on gdy Wy udzielacie komuś licencji 
share-alike? Tylko tyle, że jeśli ten ktoś zechce stworzyć utwór zależny 
Waszego utworu, to musi ten utwór zależny udostępniać na tej samej 
licencji, na której uzyskał od Was utwór pierwotny.

Jest coś dziwnego w tym wszystkim - jakiego wynagrodzenia zrzekł się 
Lessig?
- na pewno nie mogło to być wynagrodzenie za niekomercyjne 
wykorzystywanie tłumaczenia (objęte jest to przecież nieodpłatną 
licencją AT-NC)
- nie mogło to być wynagrodzenie za korzystanie z oryginału 'Free 
Culture' - bo nie chodzi tu o wydawanie oryginału
- czyli wynika z tego, że Lessig zrzekł się wynagrodzenia za komercyjne 
wykorzystywanie tłumaczenia (czyli de facto udzielił tłumaczom w sposób 
dorozumiany zgodny na takie komercyjne wykorzystanie - trzeba jeszcze 
tylko aby było to na piśmie, bo jest to w rzeczywistości zmiana licencji 
AT-NC, ale de facto też i ten wymóg do ważności zezwolenia nie jest 
konieczny - forma pisemna jest konieczna tylko ze względów dowodowych)
Jeśli więc dobrze rozumiem stan faktyczny tłumacze uzyskali już 
zezwolenie na komercyjne wykorzystywanie/rozporządzanie tłumaczeniem.

Mam nadzieje, że moje uwagi są czytelne, w razie wątpliwości proszę o 
kontakt telefoniczny (tel. 501 691 447)
Pozdrawiam serdecznie,

Piotr Wasilewski