Creative Commons Polska

[Wojciech Kotwica <wkotwica AT post.pl>]

2005-05-18 23:27 Krzysztof Siewicz wrote:

Przepraszam za pominięcie innych zagadnień, ale urosło ich
tak wiele, że trudno utrzymać spójność dyskusji. Pozwoli Pan,
że skupię się nad tym, co dla mnie najbardziej interesujące.
Może uda mi się utrzymać tekst w rozsądnych rozmiarach.

> > W wielkim uogólnieniu tak jest, bo chcąc nie chcąc dziedziczymy
> > po poprzednikach, nie wychowujemy się na wyspie bezludnej.
>
> Ale niekoniecznie zawsze czerpiemy z chronionej formy wyrazenia.

Nie potrafię zaakceptować tego zdania. "Chroniona forma wyrażenia"
to pojęcie *wyłącznie* prawne, bierze się z przepisów ustanowionych
nie tak dawno, jeśli rozpatrujemy historię naszej cywilizacji.
Nie ma czegoś takiego w kulturze jak "chroniona forma wyrażenia".

> Czesto czerpiemy z idei i innych elementow niepodlegajacych
> ochronie. Stworzenie utworu nie zawsze oznacza KONIECZNOSC
> wykorzystania elementow do ktorych prawa wylaczne maja inne
> osoby.

Elementów, do których prawa wyłączności ustawodawca przyznał
innym osobom. Na ograniczony czas. To jest tylko ustanowione
prawo, *wymyślone* w konkretnych celach przepisy, nie norma
społeczna, wedle której funkcjonuje kultura. Homer w Pańskim
ujęciu korzystał z chronionych form wyrażenia i łamał prawa
wyłaczne innych osób, o autorach-redaktorach-kompilatorach
Biblii nie wspomnę. Mieli tylko to szczęście, że wówczas
nie istniały przepisy o prawach wyłącznych do utworów.

> Skoro tworzenie utworow samoistnych nie jest ograniczone ani
> kontrolowane przez autora oryginalu, to zlagodzenie prawa autorskiego
> przez licencje CC moze nastapic tylko w kierunku ulatwienia tworzenia
> utworow zaleznych.

Dla ścisłości: nie tylko, licencje CC łagodzą również warunki
korzystania z utworu do celów innych niż tworzenie bazujących
na nim utworów, co zresztą wskazuje Pan poniżej.
Ponadto: w jakim innym sensownym kierunku mogłyby w tym zakresie
(lub powinny?) korygować prawo autorskie? Nie wiem. Skoro nie mogą
ułatwiać tworzenia utworów samoistnych, bo żadne licencje nie są
w stanie tego ułatwiać.

> Nie sa to jakies "gorsze" utwory od utworow samoistnych.

Cieszę się, że zmienił Pan zdanie. "Wtórność", "imitacja",
"naśladownictwo" były ocennymi określeniami.

> Jednak powiazanie z utworem samoistnym istnieje.

Bez wątpienia. Przy okazji, utworami zależnymi są także
tłumaczenia. Do nich z pewnością nie powinno się stosować
takich określeń jak wtórność, czy imitacja.

> Forbes napisal, ze zwolennicy CC nie moga tworzyc "without
> directly reusing copyrighted material".

Mogą. Zwolennicy CC to przecież również ci, którzy udostępniają
swoje samoistne utwory na licencjach CC, nie tylko ci, którzy
z nich chcą korzystać.

> Jezeli rzeczywiscie musza oni korzystac  z elementow chronionych
> to faktycznie prawo autorskie zmusza ich do uzgodnienia tego
> z uprawnionymi do tych elementow.

Dlatego pewna agencja reklamowa nie mogła wykorzystać w reklamie
frazy "Baśka miała fajny biust", mimo że to zdanie, cytat, weszło
do publicznego obiegu. O innych przypadkach "konieczności uzgadniania
korzystania z elementów chronionych" pisze Lessig w "Wolnej kulturze".

> Jezeli nie musza, to licencje CC nie sa im potrzebne.

Czy są potrzebne innym twórcom, zależy od tego, co będzie
oznaczać wielce rozciągliwe w naszych czasach określenie
"directly reusing copyrighted material".

> Poza tym sa jeszcze osoby, ktore po prostu chca korzystac z utworow
> w sensie bycia ich konsumentem, a nie producentem kolejnych utworow
> na ich podstawie. Dla nich licencje CC sa udogodnieniem ale raczej
> w sensie "free beer". Oczywiscie umozliwi to szerszy dostep do kultury
> i byc moze spowoduje, ze wiecej osob zostanie zainspirowane do tworzenia
> utworow samoistnych, ale prawo autorskie per se takiego dostepu
> nie ogranicza.

Jestem głęboko przekonany, że ogranicza. Przecież istniejący
zakaz powielania i rozpowszechniania utworu ogranicza jego
możliwą dostępność. Zakaz bez względu, czy w efekcie utwór
będzie free jak free beer, dostępny za niską opłatą, czy wysoką.
Trudno mi tradycyjnie copryghtowaną pozycję uznać za utwór
jednakowo dostępny jak "Wolna kultura" albo "W obronie wolności".
Praktyka przeczy.

> Prawo nie, ale kod tak ("code is the law"), bo w internecie
> kazde dzialanie jest kopiowaniem (czyli czynnoscia w ramach
> monopolu autorskiego).

Obawiam się, że nie rozumiem. Dlatego nie mogę wypowiedzieć
swojej opinii na temat przedstawionego przez Pana wniosku.

> > Zapisy ustawowe nie pozwalają na takie działania bez zgody
> > autora. W ogóle nie wyobrażam sobie *licencji* na książkę, która
> > przyczyniałaby się do tego, że ktoś napisze inną, oryginalną
> > książkę.
>
> Bo do tego przyczynia sie (albo w tym nie przeszkadza) juz prawo
> autorskie, ktore nikomu nie zakazuje tworzenia utworow samoistnych.

W różnicy pomiędzy "przyczynia się" a "nie przeszkadza",
tkwi to, o co mi chodziło.

> Ale nie mylmy utworu samoistnego z oryginalnym w sensie jakosci
> utworu. Mozna napisac nudna ksiazke, ktora nie jest utworem
> zaleznym i pasjonujacy utwor zalezny oparty na beznadziejnym
> utworze samoistnym.

Jestem tego samego zdania. Szczerze mówiąc, odniosłem wrażenie,
że w niektórych fragmentach Pańskich wypowiedzi takie pomieszanie
występowało, dlatego starałem się samemu go unikać. Przepraszam,
jeśli gdzieś mi się nie udało.

> > listę prawnicy poprawią mnie, jeśli błądzę, ale wedle mojej
> > najlepszej wiedzy pierwotnym celem copyrightu było uregulowanie
> > rozwijającego się *przemysłu* wydawniczego. Właściciel oficyny
>
> Opisuje Pan rozwoj prawa autorskiego w Anglii.

Tak. Dlatego, że copyright amerykański wziął się z angielskiego.
Jak mi się wydaje, podawał Pan, prócz "Bitwy pod Grunwaldem",
wyłącznie przykłady utworów powstałych w USA, objętych przede
wszystkim amerykańskim copyrightem, dlatego sądziłem, że
wskazanie genezy prawa autorskiego akurat w Anglii będzie
odpowiednie.

> Nie jestem specjalista od historii prawa autorskiego, ale
> na Kontynencie rozwijalo sie ono w nieco inny sposob. Rozne tez
> byly teoretyczno-filozoficzne podstawy. Byc moze ktos, kto sie
> na tym zna lepiej zechcialby napisac o tym na liste.

Byłbym również bardzo wdzięczny za takie podsumowanie.

> > Nie bez przyczyny słowo "copyright" nie mówi o autorach, tylko
>
> Nie bez przyczyny w Polsce nie ma "prawa do kopii" tylko "prawo
> autorskie", bo wlasnie mowi ono o autorach (tworcach).

Polemizowałbym. Ustawa reguluje dwie odrębne kwestie: praw
autorskich osobistych, oraz praw majątkowych. Te drugie,
co prawda w większości(?) przypadków (ale nie we wszystkich)
początkowo przysługują autorowi, twórcy, ale proszę zauważyć,
że przepisy o prawach majątkowych mówią o posiadaczach praw,
którymi niekoniecznie są autorzy. Jak mi się wydaje, w większości
przypadków, z praw majątkowych korzystają przede wszystkim
owi posiadacze - wydawcy, wytwórnie fonograficzne, filmowe,
firmy programistyczne.

> Inne  okreslenie wynika ze wspomnianych roznic historycznych.

Nie tylko. W USA nie w pełni obowiązują prawa osobiste, te
faktycznie "autorskie", więc nazwa "copyright" dla tamtejszego
prawa ma uzasadnienie nie tylko w historii.

> > ochrony. Ochrona, o której Pan mówi, przyznanie ograniczonego
> > monopolu jest metodą, środkiem do realizacji tego celu, a nie
> > celem tego prawa.
>
> Jest to ciekawy aksjologiczny argument w ewentualnym sporze sadowym
> z uprawnionym do utworu, wynalazku, czy innego dobra niematerialnego.

Na marginesie, pozwolę sobie zauważyć, że wypowiadałem się tylko
na temat utworów, do których przyznaje się prawa autorskie oraz
wytworów techniki objętych patentami. Nie na temat wszelkich dóbr
materialnych. Na przykład nie uważam, żeby prawna ochrona znaków
towarowych wynikała z podobnych celów.

> Ale aksjologia to watla podstawa roszczenia w braku konkretnych
> przepisow ustawy.

Słusznie, ale przepisy nie powstają same z siebie. Aksjologia miała
i będzie mieć znaczenie przy stanowieniu przepisów. Dlatego uważam,
że nie można interpretować ani rozwijać prawa w kompletnym oderwaniu
od niej. Ustawodawca też jest tego zdania, o ile wiem.

> > Pan, że celem przepisów o prawach autorskich jest promocja
> > i ochrona, skoro nawet obecnie chodzi wyłącznie o promocję,
> > a przyznawana ochrona to tylko sposób na promowanie.
>
> Preambula konwencji bernenskiej glosi: "Państwa należące do Związku,
> w równym stopniu ożywione pragnieniem ochrony ... praw autorów
> do ich dzieł literackich i artystycznych,..."

Ma Pan rację, nie zwróciłem na to uwagi.

> Niemniej jednak uwazam Panska argumentacje, ze ochrona jest srodkiem
> do celu, a nie celem samym w sobie za bardzo dobra. Warto by jeszcze
> przekonac o tym WIPO, ktore ma w statucie wpisane, ze jej celem jest
> "promocja ochrony wlasnosci intelektualnej", bo skoro jest tak napisane,
> to ochrona bedzie promowana chyba niezaleznie od skutkow tej promocji.

Skoro celem całości praw autorskich jest po prostu ochrona "*własności*
intelektualnej", a nie promocja twórczości, to niekonsekwencją wydaje
się, występujące już w pierwszej redakcji układu berneńskiego wygasanie
praw majątkowych do utworu. Własność nie może wygasać.

> Ponadto, jak widac z przywolanego dokumentu WIPO oraz innych umow
> miedzynarodowych (np. TRIPS), ktore wiaza Polske, termin "wlasnosc
> intelektualna" jest terminem ustawowym. Nie mowie, ze to dobrze,
> czy zle - to jest po prostu stan prawny.

Skoro to termin ustawowy, trudno. Czy można wiedzieć, jaka jest
jego formalna definicja w polskim prawie?

> > praw majątkowych do utworów była "ochrona własności". Tak nie jest,
> > ponieważ nie tylko celem nie jest ochrona, ale ponadto "własność"
> > nie ma tu nic wspólnego z tym, co się przez to słowo rozumie -
> > prawo do rzeczy.
>
> Owszem, wlasciwsze byloby pojecie "mienie" - zgodnie z kc to "wlasnosc
> i inne prawa majatkowe". Prawnicy tez jednak ulegaja pokusom jezyka
> potocznego i czasem wyrazaja sie niescisle.

Nie wiem, po co "mienie autorskie"(?), skoro wystarczy "prawa majątkowe" 
(do utworu), tak jak jest w ustawie.

> Wezmy np. podtytul ostatniej ksiazki prof. Barty i Markiewicza
> o wolnym oprogramowaniu: "miedzy wolnoscia a wlasnoscia". Oni tez
> mieli napisac "miedzy wolnoscia a mieniem"?

Niestety, kiedy ją zamawiałem, okazało się, że nakład został
wyczerpany.
W tym przypadku, przyzna Pan, jest inaczej, bo tytuł nie jest
z założenia ani troszeczkę prawny. Ma przyciągać czytelnika.
Być może także, proszę mnie poprawić, taki tytuł wynika stąd,
że autorzy rozważają tendencje panujące w prawie autorskim,
które rodzą obawy, że w dalekiej perspektywie prawo majątkowe
do utworu stanie się faktycznie prawem własności?

> Owszem, w kontynentalnej jurysprudencji przyjelo sie przez
> "wlasnosc" okreslac prawo do rzeczy materialnych, a nie prawa
> na dobrach niematerialnych. Jednak w common law wydaje mi sie,
> ze mozna mowic o "property interest" w rzeczach niematerialnych
> (prawach).

Czyżbym słusznie przywołał jednak angielską ścieżkę rozwoju
copyrightu?

> Zamiast kontynuowac te prawnicze gierki slowne, bo znowu ktos
> napisze, ze dyskutujemy o d... Maryni, mysle ze wazniejsze jest
> podkreslenie istoty tego sporu - programy komputerowe, czy inne
> dobra niematerialne znacznie roznia sie od rzeczy materialnych.
> W zwiazku z tym konstruowanie praw wylacznych o bezwzglednym
> charakterze i tak szerokim zakresie jak prawo wlasnosci rzeczy
> materialnych niekoniecznie musi byc uzasadnione.

To także. Moim zdaniem równie ważnym powodem, a pewnie nawet
ważniejszym jest to, że cała nasza kultura powstała dzięki temu,
że utworów i idei nie traktowano tak jak rzeczy materialnych,
do których ktoś może mieć prawo własności.

> O ile zatem ochrona prawa wlasnosci rzeczy materialnych zwieksza
> ich efektywne wykorzystanie [...] to podobne ograniczanie dostepu
> do dobr niematerialnych te efektywnosc zmniejsza. Jednak zwolennicy
> ochrony ciagle podnosza, ze bez niej dobra niematerialne nie
> powstawalyby.

Dla mnie taka argumentacja jest o tyle ułomna, że co najmniej
od początku powstania pisma, jeśli nie prawa, przez tysiące lat
rozwoju kultury, nie istniały żadne prawa ochrony utworów.
Jeśli w przeszłości mogły powstawać dobra niematerialne, mimo
że prawo nie przyznawało żadnego rodzaju wyłączności na ich
wykorzystywanie, to nieuprawnionym jest twierdzenie, że
obecnie powstawanie takich dóbr niematerialnych bez istnienia
ochrony, a choćby i w ogóle braku jakichkolwiek regulacji
prawnych, nie zachodziłoby.

> Dura lex sed lex - jezeli nawet prawa na dobrach niematerialnych
> nie sa prawami wlasnosci, to sa do nich bardzo podobne.

Jestem przeciwnego zdania.

> Sa ograniczone w czasie, lecz coz to za ograniczenie, skoro "zywot"
> ekonomiczny ich przedmiotow jest krotki.

Nie rozumiem albo się Pan myli. Żywot ekonomiczny trenów Kochanowskiego
to pół tysiąca lat, żywot ekonomiczny Iliady to dwa i pół tysiąca lat,
bo w dalszym ciągu się sprzedają, przynoszą zyski wydawcom. Jaki jest
Pańskim zdaniem żywot ekonomiczny "Stu lat samotności" albo "Imienia
róży"? Potrafię wskazać, na jak długo u nas, w Polsce, przyznano prawa
majątkowe do tych utworów, ale nie ośmieliłbym się stwierdzić, że
"żywot ekonomiczny" tych dzieł jest do tego tylko okresu ograniczony.
Jestem przekonany, że tak nie jest. Prawa majątkowe wygasają nie
dlatego, że po 50 czy 70 latach nie da się już zarabiać na utworze,
tylko dlatego, że w przeciwnym razie ogół *nigdy* nie mógłby swobodnie
z nich korzystać. Taka sytuacja według mojego głębokiego przekonania 
byłaby jaskrawie sprzeczna z intencjami ustawodawcy i zwyczajami
korzystania z utworów.

> Ponadto, jak prawo wlasnosci sa skuteczne wzgledem kazdego
> i polegaja na mozliwosci zakazania korzystania z ich przedmiotu.

Nie może mi Pan zakazać czytania Pańskiej książki, kiedy ją kupię.
Ani czytania jej na głos dzieciom, ani pożyczenia jej znajomym.
Zgodnie z prawem. Dla jasności: czytając komuś na głos powoduję,
że słuchacz korzysta z utworu, z którego formalnie tylko ja uzyskałem
od Pana prawo na korzystanie, kupując egzemplarz książki. Pożyczając
nośnik, na którym utrwalono utwór (tu: książkę jako przedmiot) także
powoduję, że Pański zakaz korzystania nie wykazuje podobieństwa
do zakazu korzystania z rzeczy materialnej.
Ponadto nie można zakazać innym dozwolonego użytku ze swojego utworu.
W przypadku rzeczywistej własności nie występują podobne ograniczenia.
Bezwzględne, "święte" prawo do dysponowania swoją własnością jest
ograniczane przez ustawodawcę wyłącznie w szczególnych przypadkach,
interes ogółu wkracza w nie rzadko.

> > Natomiast konstrukcja prawa autorskiego jest dokładnie odwrotna,
> > niż wynika to z przytoczonego komentarza. Prawodawca dla dobra
> > społecznego, w celu promowania twórczości, ogranicza w przepisach
> > ustawy przysługujące społeczeństwu prawa do nieskrępowanego
> > korzystania z utworów, przyznając autorom działające przez
> > okreslony, ograniczony czas przywileje monopolu na czerpanie
> > korzyści materialnych z utworu.
>
> A z jakiej ustawy wynikaja "przyslugujace spoleczenstwu prawa
> do nieskrepowanego korzystania z utworow"?

Nie muszą wynikać z żadnej ustawy. Prawo opiera się również
na zwyczaju, "normach współżycia społecznego" itp. Mimo że
z nich wyrosło, nie wszystko musi explicite kodyfikować.

> > Formułuje Pan dziwny z punktu widzenia kultury i prawa zarzut:
> > "czy licencje CC pozwalaja na tworzenie innowacji czy imitacji?".
>
> Nie zarzut, lecz pytanie. Moze je doprecyzuje - "Czy dzieki
> licencjom CC bedzie wiecej innowacji czy imitacji?"

Pozostaje dziwne, przez użyte terminy: co Pan rozumie przez
"innowacje" w literaturze? Chyba coś zupełnie innego niż ja.
"Ulisses" to innowacja, bo Joyce zastosował w nim nowatorski
"strumień świadomości". Ale "Władca Pierścieni" to imitacja,
bo przecież Tolkien nie napisał niczego "innowacyjnego",
napisał imitację mitologii, z grubsza rzecz biorąc.

> Skoro juz ustalilismy (czy tak?), ze licencje CC lagodza prawo
> autorskie poprzez ulatwienie tworzenia i wykorzystania utworow
> zaleznych

Ustaliliśmy, że niektóre z nich łagodzą. Dwie trzecie z nich,
konkretnie. POzostałe nie mają tej cechy.

> Caly czas pytam, czy przez zwiekszenie produkcji utworow zaleznych
> uzyskamy wiecej wartosciowej kultury? (Lipszyc twierdzi, ze to
> niewazne, bo dobra czy zla, kultura musi byc wolna)

Właściwe pytanie brzmi: czy uzyskamy mniej wartościowej kultury?
Jeśli nie, to licencje CC mają same plusy.

> > Proszę mi powiedzieć, dlaczego na tym forum, nie poświęconym
> > problematyce patentowej, przywołał Pan znienacka patenty?
>
> Wlasnie sam nie wiem, skad nam te patenty tu wyskoczyly...
> O ile dobrze pamietam po mojej wzmiance o prawach wlasnosci
> intelektualnej zaczal Pan rozwazac uzasadnienie prawa autorskiego
> i patentowego.

Tylko dlatego, że użył pan sformułowania "prawo wlasnosci intelektualnej
zostalo stworzone, aby chronic i promowac tworczosc i innowacje". Termin
"prawo własności intelektualnej" obejmuje zarówno prawo autorskie, jak
i patenty (tudzież inne różności). Jednak prawo autorskie jednak z całą
pewnością NIE chroni i NIE promuje "innowacji", natomiast patenty - tak,
udzielane są w celu promowania powstawania innowacji technicznych.
Dlatego jedynym  możliwym sensem Pańskiego zdania wydawało mi się
"prawo własności intelektualnej (na które składają się m.in. prawo
autorskie i prawo patentowe zostalo stworzone, by chronić i promować
twórczość (to cel prawa autorskiego) i innowacje (to cel prawa
patentowego)". Bo słowo "innowacje" w stosunku do utworów nie tylko
nie pada w ustawie jako cecha promowana czy konieczna, ale też
nie bardzo widze dla niego praktyczne zastosowanie w tych przepisach.

> Owszem, IP jest swego rodzaju workiem. W TRIPS do tego worka wrzucono
> prawa autorskie, prawa pokrewne, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne,
> wzory przemyslowe, patenty, topografie ukladow scalonych oraz informacje
> poufne (i jeszcze pare rzeczy).

Matematyka czeka w kolejce.

> Nie sposob jednak nie zauwazyc, ze maja one za wspolny przedmiot
> regulacji, jakimi sa niematerialne twory ludzkiego umyslu.

Do mnie to nie przemawia. Proszę wybaczyć żart, ale przyszło mi
właśnie na myśl, że przepisy o ochronie zwierząt można ze względu
na przedmiot regulacji połączyć w jednym terminie z innymi przepisami.
Człowiek także jest zwierzęciem. To po prostu do mnie nie przemawia,
jest dla mnie dalece za słabym uzasadnieniem, za dużym workiem,
w którym obijają się zbyt różne rzeczy.

> > Proszę Pana, przecież utwory, w przeciwieństwie do patentowalnych
> > rozwiązań technicznych, objęte są prawem autorskim nie dlatego,
> > że są "innowacyjne"! Istnieje i zawsze istniało mnóstwo wtórnej
>
> Nigdzie nie napisalem, ze innowacyjnosc jest kryterium udzielania
> ochrony prawno-autorskiej.

Być może nie chciał Pan tego napisać, ale nie umiem inaczej wyjaśnić
sensu zdania:
 # prawo wlasnosci intelektualnej zostalo stworzone, aby chronic
 # i promowac tworczosc i innowacje
jeśli nie mówił Pan w nim o patentach, a tylko o prawie autorskim.

> Owszem, nie uda sie ustawowo nakazac tworcom tworzenie wartosciowej
> kultury. Zastanawia mnie jednak, czy licencje CC moga wplynac w jakis
> sposob na to, jaka kultura bedzie tworzona.

"Licencje CC" różnie mogą wpłynąć. Bo te z nich, które nie dają
ułatwień w tworzeniu utworów zależnych, dają przynajmniej łatwiejszy
dostęp. Im więcej dzieł swobodniej krąży w kulturze, wśród większej
liczby osób, tym więcej zapładniających "ziaren", większe szanse
na powstanie nowych utworów. Mogę się mylić, ale sam obieg dzieła
stymuluje powstawanie nowych.

> Czy licencje CC moga stanowic prawna bron przeciwko tym hamburgerom,
> czy jednak jest to znak naszych czasow, z ktorym musimy sie pogodzic?

Nie ma skutecznej broni przeciwko hamburgerom kultury, bo ich istotą
nie jest to, że są utworami zależnymi. A skoro wedle prawa autorskiego
są samoistne, to żadne działania, procz zmiany prawa autorskiego,
ich nie zredukują. Nie mogę sobie wyobrazić takich zapisów, które
nie wylałyby dziecka z kąpielą.

> > Proszę mnie zrozumieć - w polskiej tradycji prawnej nie było
> > takiego pojęcia jak "własność intelektualna". Nie ma go w ustawach.
>
> W ustawach nie znajdzie Pan takze np. skargi paulianskiej, choc
> zareczam Panu, ze ona tam jest.

Muszę wierzyć na słowo, choć nie rozumiem, jak to możliwe.

> > posługiwał. Moje wątpliwości budzi to, czy w ogóle Panie Posłanki
> > i Panowie Posłowie wprowadzili coś takiego jak "własność
> > intelektualna" do systemu prawnego RP, czy mieli takie intencje.
>
> Przyklady TRIPS, Copyright Treaty i innych umow miedzynarodowych,
> ktorych Polska jest strona dowodza, ze jednak wprowadzili.

Rzeczywiście, na to wygląda.

> > na głos". Idee CC to propozycja dla twórców przywrócenia
> > zdrowych relacji między nimi a resztą społeczeństwa, także
> > innymi twórcami.
>
> Zgadzam sie, ale relacje w USA to nie relacje na calym swiecie.

CC przychodzi z USA, bo z tamtejszych relacji w dużej mierze
biorą się naciski na podobne zmiany w innych krajach.

> > Skoro prawo ma powstawać dla dobra społeczeństwa jako całości,
>
> Publicum ius est quod ad statum rei Romae spectat, privatum quod ad
> *singulorum utilitatem* (D. 1,1,1,2, podkreslenie moje) Problem
> konfliktu czy tez wspolistnienia interesu publicznego i prywatnego
> jest tak stary jak samo prawo.

Tak, ale interes prywatny nie może dominować nad publicznym,
bo ostatecznym efektem takiego podejścia będzie, jak mi się zdaje,
samolikwidacja państwa, a wraz z nim prawa.

--
WK