Creative Commons Polska

[Krzysztof Siewicz <siewi AT interia.pl>]

Witam,

> ruchów antyglobalistycznych. Czyżby w ekonomii było inaczej
> i celem korporacji nie był zysk? Pozwolę sobie zacytować źródło,

Nie wydaje mi sie, ze utozsamianie firmy Coase'a z korporacja nastawiona
na zysk jest uzasadnione w kazdym przypadku. Coase pisze o sposobie
organizacji produkcji, ktory minimalizuje koszty tej produkcji, a
niekoniecznie, ktorego celem jest zysk.

> Po drugie, czy sprowadzanie wszystkiego do ekonomii nie będzie
> tym samym, co ocena wartości "Ulissesa" przez chemiczną analizę
> atramentu, jakim Joyce napisał tę książkę?

Nie chce sprowadzac wszystkiego do ekonomii. Ale nawet wtedy nie
sprowadzimy oceny wartosci utworu do wartosci nosnika. Probuje tylko
wykorzystac teorie ekonomii, ktora dosc dobrze tlumaczy produkcje w
ogole do analizy produkcji programow komputerowych, a moze i dobr
niematerialnych w ogole. Mysle, ze ta analiza moze doprowadzic do
ciekawych wnioskow i wcale nie oznacza, ze o wszystkim trzeba myslec w
kategoriach zysku finansowego.

> > Poszczegolne wydzialy produkuja rozne komponenty. Istota jest
> > tu hierarchiczna struktura tej organizacji - widoczna zwlaszcza
> > przy opracowywaniu jadra Linuksa, czy w projekcie Apache -uczestnicy
> > dziela sie na kategorie, z ktorych kazdy faktycznie ma inne prawa
> > i obowiazki.
>
> Czyżby pasowała do podanej przez Pana definicji korporacji?

Nie korporacji, ale firmy Coase. Nie wiem, czy rzeczywiscie pasuje.
Zastanawiam sie, ktora z form organizacji produkcji opisanych przez
Coase i przywolanych przez Benklera rzeczywiscie zachodzi przy produkcji
wolnego oprogramowania. Jak rozumiem mamy do wyboru trzy - commons,
rynek i firma. Zastanawiam sie, czy mozna wprowadzic czwarta kategorie
"wolnej i otwartej wspolpracy", czy jednak wolne oprogramowanie powstaje
w ramach jednej z tych trzech form.

> W wielkim uogólnieniu tak jest, bo chcąc nie chcąc dziedziczymy
> po poprzednikach, nie wychowujemy się na wyspie bezludnej.

Ale niekoniecznie zawsze czerpiemy z chronionej formy wyrazenia. Czesto
czerpiemy z idei i innych elementow niepodlegajacych ochronie.
Stworzenie utworu nie zawsze oznacza KONIECZNOSC wykorzystania elementow
do ktorych prawa wylaczne maja inne osoby.

> Nie tylko CC-ND, ale także CC-BY-ND. A więc dwie spośród
> sześciu licencji Creative Commons zakazują tworzenia utworów
> zależnych, a cztery na to pozwalają. Czy zatem licencje CC
> promują powstawanie utworów zależnych? Część tak, część nie.

Licencje CC-*-ND zakazujac tworzenia utworow zaleznych (nota bene w
polskim prawie mozna jedynie zakazac korzystania z takich utworow, a nie
ich tworzenia) stawiaja licencjobiorce w sytuacji podobnej do tej, w
jakiej i tak stawia go domyslnie prawo autorskie - moze on korzystac
jedynie z elementow niechronionych.

Pozostale licencje CC pozwalaja na wykorzystanie, oprocz niechronionych
elementow takze i samego utworu w celu stworzenia i korzystania z utworu
zaleznego.

Skoro tworzenie utworow samoistnych nie jest ograniczone ani
kontrolowane przez autora oryginalu, to zlagodzenie prawa autorskiego
przez licencje CC moze nastapic tylko w kierunku ulatwienia tworzenia
utworow zaleznych. Nie sa to jakies "gorsze" utwory od utworow
samoistnych. Co wiecej, aby uzyskac ochrone prawno-autorska musza
spelnic ten sam wymog indywidualnego charakteru co utwory samoistne.
Jednak powiazanie z utworem samoistnym istnieje.

Forbes napisal, ze zwolennicy CC nie moga tworzyc "without directly
reusing copyrighted material". Jezeli rzeczywiscie musza oni korzystac z
elementow chronionych to faktycznie prawo autorskie zmusza ich do
uzgodnienia tego z uprawnionymi do tych elementow. Jezeli nie musza, to
licencje CC nie sa im potrzebne.

Poza tym sa jeszcze osoby, ktore po prostu chca korzystac z utworow w
sensie bycia ich konsumentem, a nie producentem kolejnych utworow na ich
podstawie. Dla nich licencje CC sa udogodnieniem ale raczej w sensie
"free beer". Oczywiscie umozliwi to szerszy dostep do kultury i byc moze
spowoduje, ze wiecej osob zostanie zainspirowane do tworzenia utworow
samoistnych, ale prawo autorskie per se takiego dostepu nie ogranicza.

Prawo nie, ale kod tak ("code is the law"), bo w internecie kazde
dzialanie jest kopiowaniem (czyli czynnoscia w ramach monopolu
autorskiego). Wobec tego, mozna bronic tezy, ze licencje CC przyczyniaja
sie takze do promocji tworzenia utworow samoistnych, ale nie dlatego, ze
prawo autorskie te swobode tworcza ogranicza, ale dlatego, ze ogranicza
ja technika umozliwiajaca takie skonstruowanie stanu faktycznego, aby
podlegal on ochronie prawa, podczas gdy przed rozwojem internetu do
takiego stanu trudno bylo doprowadzic.

> Po drugie, dzięki niektórym licencjom CC będzie łatwiej tworzyć
> utwory pochodne. Uważa to Pan za słabość, wadę tych licencji?

Uwazam to za ich ceche. Utwory zalezne nie sa gorsze. Sa po prostu
zalezne, a nie samoistne.

> Zapisy ustawowe nie pozwalają na takie działania bez zgody
> autora. W ogóle nie wyobrażam sobie *licencji* na książkę, która
> przyczyniałaby się do tego, że ktoś napisze inną, oryginalną
> książkę.

Bo do tego przyczynia sie (albo w tym nie przeszkadza) juz prawo
autorskie, ktore nikomu nie zakazuje tworzenia utworow samoistnych. Ale
nie mylmy utworu samoistnego z oryginalnym w sensie jakosci utworu.
Mozna napisac nudna ksiazke, ktora nie jest utworem zaleznym i
pasjonujacy utwor zalezny oparty na beznadziejnym utworze samoistnym.

> listę prawnicy poprawią mnie, jeśli błądzę, ale wedle mojej
> najlepszej wiedzy pierwotnym celem copyrightu było uregulowanie
> rozwijającego się *przemysłu* wydawniczego. Właściciel oficyny

Opisuje Pan rozwoj prawa autorskiego w Anglii. Nie jestem specjalista od
historii prawa autorskiego, ale na Kontynencie rozwijalo sie ono w nieco
inny sposob. Rozne tez byly teoretyczno-filozoficzne podstawy. Byc moze
ktos, kto sie na tym zna lepiej zechcialby napisac o tym na liste.

> Nie bez przyczyny słowo "copyright" nie mówi o autorach, tylko

Nie bez przyczyny w Polsce nie ma "prawa do kopii" tylko "prawo
autorskie", bo wlasnie mowi ono o autorach (tworcach). Inne okreslenie
wynika ze wspomnianych roznic historycznych.

> ochrony. Ochrona, o której Pan mówi, przyznanie ograniczonego
> monopolu jest metodą, środkiem do realizacji tego celu, a nie
> celem tego prawa. Podobnie, nie bardzo wiem, jaka czemu twierdzi

Jest to ciekawy aksjologiczny argument w ewentualnym sporze sadowym
z uprawnionym do utworu, wynalazku, czy innego dobra niematerialnego.
Ale aksjologia to watla podstawa roszczenia w braku konkretnych
przepisow ustawy.

> Pan, że celem przepisów o prawach autorskich jest promocja
> i ochrona, skoro nawet obecnie chodzi wyłącznie o promocję,
> a przyznawana ochrona to tylko sposób na promowanie. Myli Pan

Preambula konwencji bernenskiej glosi: "Państwa należące do Związku, w
równym stopniu ożywione pragnieniem ochrony ... praw autorów do ich
dzieł literackich i artystycznych,..."

Czy zatem celem przepisow, ktore nastepuja po preambule nie jest
ochrona? Poniewaz Panstwa chcialy chronic, to uchwalily przepisy w tym celu.

Niemniej jednak uwazam Panska argumentacje, ze ochrona jest srodkiem do
celu, a nie celem samym w sobie za bardzo dobra. Warto by jeszcze
przekonac o tym WIPO, ktore ma w statucie wpisane, ze jej celem jest
"promocja ochrony wlasnosci intelektualnej", bo skoro jest tak napisane,
to ochrona bedzie promowana chyba niezaleznie od skutkow tej promocji.

Ponadto, jak widac z przywolanego dokumentu WIPO oraz innych umow
miedzynarodowych (np. TRIPS), ktore wiaza Polske, termin "wlasnosc
intelektualna" jest terminem ustawowym. Nie mowie, ze to dobrze, czy
zle - to jest po prostu stan prawny.

> praw majątkowych do utworów była "ochrona własności". Tak nie jest,
> ponieważ nie tylko celem nie jest ochrona, ale ponadto "własność"
> nie ma tu nic wspólnego z tym, co się przez to słowo rozumie -
> prawo do rzeczy.

Owszem, wlasciwsze byloby pojecie "mienie" - zgodnie z kc to "wlasnosc i
inne prawa majatkowe". Prawnicy tez jednak ulegaja pokusom jezyka
potocznego i czasem wyrazaja sie niescisle. Wezmy np. podtytul ostatniej
ksiazki prof. Barty i Markiewicza o wolnym oprogramowaniu: "miedzy
wolnoscia a wlasnoscia". Oni tez mieli napisac "miedzy wolnoscia a mieniem"?

Owszem, w kontynentalnej jurysprudencji przyjelo sie przez "wlasnosc"
okreslac prawo do rzeczy materialnych, a nie prawa na dobrach
niematerialnych. Jednak w common law wydaje mi sie, ze mozna mowic o
"property interest" w rzeczach niematerialnych (prawach).

Zamiast kontynuowac te prawnicze gierki slowne, bo znowu ktos napisze,
ze dyskutujemy o d... Maryni, mysle ze wazniejsze jest podkreslenie
istoty tego sporu - programy komputerowe, czy inne dobra niematerialne
znacznie roznia sie od rzeczy materialnych. W zwiazku z tym
konstruowanie praw wylacznych o bezwzglednym charakterze i tak szerokim
zakresie jak prawo wlasnosci rzeczy materialnych niekoniecznie musi byc
uzasadnione.

Jest wiele argumentow przeciwko - chocby to, ze z dobr niematerialnych
moze na raz korzystac wiele osob, a z rzeczy materialnych juz nie. O ile
zatem ochrona prawa wlasnosci rzeczy materialnych zwieksza ich efektywne
wykorzystanie (bo jest ono tym efektywniejsze im mniej osob z nich
korzysta na raz) to podobne ograniczanie dostepu do dobr niematerialnych
te efektywnosc zmniejsza. Jednak zwolennicy ochrony ciagle podnosza, ze
bez niej dobra niematerialne nie powstawalyby. I znowu wracamy do
ekonomii... rozwoj Internetu podwaza argument, ze prawa wylaczne sa
konieczne w celu ochrony nakladow koniecznych do wyprodukowania
pierwszego egzemplarza.

Dura lex sed lex - jezeli nawet prawa na dobrach niematerialnych nie sa
prawami wlasnosci, to sa do nich bardzo podobne. Sa ograniczone w
czasie, lecz coz to za ograniczenie, skoro "zywot" ekonomiczny ich
przedmiotow jest krotki. Ponadto, jak prawo wlasnosci sa skuteczne
wzgledem kazdego i polegaja na mozliwosci zakazania korzystania z ich
przedmiotu.

> Natomiast konstrukcja prawa autorskiego jest dokładnie odwrotna,
> niż wynika to z przytoczonego komentarza. Prawodawca dla dobra
> społecznego, w celu promowania twórczości, ogranicza w przepisach
> ustawy przysługujące społeczeństwu prawa do nieskrępowanego
> korzystania z utworów, przyznając autorom działające przez
> okreslony, ograniczony czas przywileje monopolu na czerpanie
> korzyści materialnych z utworu.

A z jakiej ustawy wynikaja "przyslugujace spoleczenstwu prawa do
nieskrepowanego korzystania z utworow"?

Swoja droga ciekaw jestem zdania uczestnikow listy na temat stosunku
norm wynikajacych z art. 64 oraz 73 Konstytucji RP:

Art. 64.
   1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo
dziedziczenia.
   2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają
równej dla wszystkich ochronie prawnej.
   3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w
zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.

Art. 73.
Każdemu zapewnia się wolność twórczości artystycznej, badań naukowych
oraz ogłaszania ich wyników, wolność nauczania, a także wolność
korzystania z dóbr kultury.

> Formułuje Pan dziwny z punktu widzenia kultury i prawa zarzut:
> "czy licencje CC pozwalaja na tworzenie innowacji czy imitacji?".

Nie zarzut, lecz pytanie. Moze je doprecyzuje - "Czy dzieki licencjom CC
bedzie wiecej innowacji czy imitacji?"

> Czy zna Pan jakieś, mające moc prawną, licencje, które ZABRANIAJĄ
> tworzenia naśladownictw danego dzieła? Czy potrafi Pan wskazać
> podstawę prawną rozwiązań, które mogłyby zakazywać tworzenia
> wtórnej, naśladowniczej, mało oryginalnej literatury? KAŻDA
> licencja na korzystanie z utworu udzielona zgodnie z polskim
> prawem pozwala na tworzenie takich wtórnych utworów.

Skoro juz ustalilismy (czy tak?), ze licencje CC lagodza prawo autorskie
poprzez ulatwienie tworzenia i wykorzystania utworow zaleznych to nalezy
sie zastanowic, czy jest to pojecie tozsame z utworem "nasladowniczym",
"malo oryginalnym", "wtornym". Utwory, ktore prezentowal Lessig w
Krakowie byly w moim odczuciu wlasnie takie, moze z wyjatkiem "My Life
Changed". Jak juz jednak napisalem utwory zalezne moga byc nawet
bardziej wartosciowe niz samoistne.

Caly czas pytam, czy przez zwiekszenie produkcji utworow zaleznych
uzyskamy wiecej wartosciowej kultury? (Lipszyc twierdzi, ze to niewazne,
bo dobra czy zla, kultura musi byc wolna)

Mysle, ze takie pytanie powinien zadac sobie tworca, ktory zastanawia
sie, czy udostepnic utwor na licencji CC z ND czy bez. W jeden i w drugi
sposob wplywa na rozwoj kultury, tylko inaczej. Moze ktos ma jakies
przemyslenia, kiedy lepsza bedzie licencja ND? A dla p. Lipszyca mam
pytanie - bardziej wolna kultura bedzie powstawac na licencjach CC-*-ND
czy bez ND?

> Proszę mi powiedzieć, dlaczego na tym forum, nie poświęconym
> problematyce patentowej, przywołał Pan znienacka patenty?

Wlasnie sam nie wiem, skad nam te patenty tu wyskoczyly... O ile dobrze
pamietam po mojej wzmiance o prawach wlasnosci intelektualnej zaczal Pan
rozwazac uzasadnienie prawa autorskiego i patentowego. Owszem, IP jest
swego rodzaju workiem. W TRIPS do tego worka wrzucono prawa autorskie,
prawa pokrewne, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne, wzory
przemyslowe, patenty, topografie ukladow scalonych oraz informacje
poufne (i jeszcze pare rzeczy). Mi akurat poslugiwanie sie pojeciem
"wlasnosc intelektualna" nie utrudnia pamietania o roznicach tych,
czasami bardzo roznych, rezimow. Nie sposob jednak nie zauwazyc, ze maja
one za wspolny przedmiot regulacji, jakimi sa niematerialne twory
ludzkiego umyslu.

> Proszę Pana, przecież utwory, w przeciwieństwie do patentowalnych
> rozwiązań technicznych, objęte są prawem autorskim nie dlatego,
> że są "innowacyjne"! Istnieje i zawsze istniało mnóstwo wtórnej

Nigdzie nie napisalem, ze innowacyjnosc jest kryterium udzielania
ochrony prawno-autorskiej. Prawo autorskie chroni tworczosc dobra i zla,
oryginalna i nasladowcza, o ile tylko ma ona indywidualny charakter (czy
cos moze byc nasladowcze i o indywidualnym charakterze?). Przeciez
wyraznie napisalem, ze prawo autorskie ma na celu ochrone i promocje
TWORCZOSCI. Owszem, nie uda sie ustawowo nakazac tworcom tworzenie
wartosciowej kultury. Zastanawia mnie jednak, czy licencje CC moga
wplynac w jakis sposob na to, jaka kultura bedzie tworzona. Oczywiscie
ocena elementow kultury to rzecz gustu, ale wszyscy sie chyba zgadzaja z
Ostrowskim, gdy mowil o "hamburgerach z trocin" kultury masowej. Czy
licencje CC moga stanowic prawna bron przeciwko tym hamburgerom, czy
jednak jest to znak naszych czasow, z ktorym musimy sie pogodzic?

> Proszę mnie zrozumieć - w polskiej tradycji prawnej nie było
> takiego pojęcia jak "własność intelektualna". Nie ma go w ustawach.

W ustawach nie znajdzie Pan takze np. skargi paulianskiej, choc zareczam
Panu, ze ona tam jest.

> posługiwał. Moje wątpliwości budzi to, czy w ogóle Panie Posłanki
> i Panowie Posłowie wprowadzili coś takiego jak "własność
> intelektualna" do systemu prawnego RP, czy mieli takie intencje.

Przyklady TRIPS, Copyright Treaty i innych umow miedzynarodowych,
ktorych Polska jest strona dowodza, ze jednak wprowadzili.

> na głos". Idee CC to propozycja dla twórców przywrócenia
> zdrowych relacji między nimi a resztą społeczeństwa, także
> innymi twórcami.

Zgadzam sie, ale relacje w USA to nie relacje na calym swiecie.

> > "koncepcja prawa  jako umowy spolecznej" - co oznaczaja te pojecia?
>
> Skoro prawo ma powstawać dla dobra społeczeństwa jako całości,

Publicum ius est quod ad statum rei Romae spectat, privatum quod ad
*singulorum utilitatem* (D. 1,1,1,2, podkreslenie moje) Problem
konfliktu czy tez wspolistnienia interesu publicznego i prywatnego jest
tak stary jak samo prawo. A propos Digestow - Glosatorzy to taki
wspolczesny Creative Collective.

Pozdrawiam,
Krzysztof Siewicz

-------------------------------------------------------------------
Przeboje na komorke...
Bartek Wrona, Ivan i Delfin, Kombii, Freestyler...
Sprawdz >> http://link.interia.pl/f187c <<