Creative Commons Polska

[Jan Winczorek <Jan.Winczorek AT aster.pl>]

Szanowni Państwo,

Jak pewno Wam wiadomo, projekt tłumaczenia książki L. Lessiga Free
Culture wszedł w ostatnią fazę, tzn. trwają przygotowania do wydania
książki drukiem. Natknęliśmy się jednak na pewien problem z licencją
Creative Commons Attribution Non-Commercial 2.0, a przynajmniej pojawiły
się dwie możliwe interpretacje tego, w jaki sposób należy załatwić
sprawy licencyjne w trójkącie Lessig-wydawnictwo-tłumacze. Bylibyśmy
wdzięczni za podpowiedź, co należy dalej robić, bo chyba utknęliśmy w
martwym punkcie. Sprawa ma niewątpliwie znaczenie nie tylko dla samego
projektu FC, ale także dla CC w Polsce (i w ogóle), ponieważ (o ile mi
wiadomo) precedensów nie było, i ustanawiamy standardy postępowania w
takich sprawach.

Na początek kilka słów o stanie obecnym - podejrzewam, że wszyscy z Was
wiedzą, jak sprawy stoją, ale dla porządku pokrótce to przypomnę. L.
Lessig udostępnił swoją książkę Free Culture na zasadzie licencji
Attribution Non-Commercial 2.0 (ale już nie Share-alike), co pozwoliło
na umieszczenie jej w internetowym systemie pracy grupowej pn. "wiki", i
przetłumaczenie. W pracach wzięło udział około dwudziestu osób,
uzyskując tym samym status współautora tłumaczenia. Wstępna wersja
tłumaczenia jest publicznie dostępna na stronie projektu, a koordynujący
wszystko Alek Tarkowski donosi, że w wydawnictwie trwają prace nad
dalszą redakcją, korektą i składem. Lessig zrzekł się wynagrodzenia
autorskiego na rzecz CC Polska. Na stronach projektu pojawiła się też
informacja, że udostępniamy tłumaczenie na zasadach Attribution Non-
Commercial. Piszę "pojawiła się", bo nie ma pewności, czy dla
skutecznego udostępnienia tłumaczenia nie jest potrzebna jakaś
szczególna forma, zwłaszcza pisemna zgoda współtłumaczy.

W tej chwili, by możliwe było zakończenie projektu, istnieje pilna
potrzeba zamknięcia wszystkich spraw prawnych, i tu pojawiają się
schody. Poniżej przedstawiam dwie interpretacje tego co trzeba zrobić,
prosząc Was w imieniu tłumaczy o zajęcie stanowiska.

1. Wersja pierwsza, którą można nazwać "standardową".

Zakładamy, że Lessig dysponuje pełnią praw do utworu głównego, a
tłumacze dysponują pełnią praw do utworu zależnego, tzn. że licencja CC
Attribution Non-Commercial dotyczy określonych pól eksploatacji utworu
objętego licencją, wymienionych w tej licencji, a w odniesieniu do
wszystkich pozostałych pól eksploatacji można postępować tak jak w we
wsystkich innych przypadkach. Oznaczałoby to, że my jako tłumacze możemy
spokojnie udzielić wydawnictwu licencji na wydanie drukiem tłumaczenia
FC dla celów komercyjnych, a na pozostałych polach eksploatacji
zastosować licencję CC Attribution Non-Commercial 2.0, ewentualnie z
atrybutem Share-alike. Jednak możliwość wydrukowania FC byłaby zależna
od zgody Lessiga, jako dysponenta praw do utworu głównego.

W związku z tym, dalsze postępowanie wyglądałoby tak, jak w przypadku
każdego innego tłumaczenia. Podpisywane są dwie umowy: między
wydawnictwem a Lessigiem, o korzystanie z utworu oraz między
wydawnictwem a tłumaczami, o korzystanie z tłumaczenia dla celów
komercyjnych.

Za tym sposobem myślenia przemawia to, że jest on najprostszy, i
technicznie nieskomplikowany (wystarczą dwie umowy). Przeciwko niemu
przemawia treść licencji, zwłaszcza punkty 4b i ostatni akapit punktu 3.

2. Wersja druga, którą można nazwać "zmodyfikowaną".

Opiera się ona na założeniu, że licencja CC Attribution Non-Commercial
2.0 określa możliwości korzystania z utworu zależnego, i poprzez sam
fakt udostępnienia FC w internecie zgadzamy się na warunki tej licencji.
W ten sposób, zrzekamy się prawa do dysponowania tłumaczeniem na polach
eksploatacji innych niż określone w licencji. Taki wniosek wspierają
punkty 4(b) licencji, i ostani akapit punktu 3, które mówią o tym, że
choć wolno wykonać utwór zależny, i z niego korzystać na określonych
polach eksploatacji, to nie wolno korzystać z niego w sposób określony w
licencji (dla celów komercyjnych), ani w sposób nie określony wyraźnie
licencją.

Skutek takiego myślenia jest taki: tłumacze nie dysponują prawem do
wydrukowania "komercyjnego" tłumaczenia Free Culture, w związku z tym
nie mogą udzielić licencji takie wykorzystanie ich tłumaczenia (nemo
plus iuris...). Takiej licencji nie może udzielić też oczywiście Lessig
wydawnictwu, ponieważ jeśli Lessigowi przysługują jakieś prawa do
tłumaczenia, to wyłącznie te, które otrzymuje w związku z faktem
udostępnienia tłumaczenia na zasadzie Attribution Non-Commercial, tak
jak każda inna osoba. W efekcie, wynika stąd wniosek, że gdyby
postępować tak jak w punkcie 1, to wydawnictwo wydałoby tłumaczenie, nie
mając do tego uprawnień !

Nie można też uznać, że Lessig może decydować o komercyjnym
wykorzystaniu dzieła zależnego samodzielnie, tj. niezależnie od woli
autorów dzieła zależnego, bo by to oznaczało, że może czerpać korzyści z
cudzej pracy (udzielić licencji na tłumaczenie, które wykonał ktoś
inny).

W efekcie, dalsze postępowane wyglądałoby tak: Lessig udziela licencji
wydawnictwu na korzystanie z dzieła oryginalnego, udziela tłumaczom
licencji na korzystanie z utworu w zakresie "komercyjnym" z prawem
sublicencji, tłumacze udzielają licencji wydawnictwu na komercyjne
korzystanie z tłumaczenia. Konieczne byłoby zatem podpisanie trzech umów
licencyjnych: Lessig- wydawnictwo, Lessig-tłumacze, Tłumacze-
wydawnictwo.

Za takim sposobem myślenia przemawia to, że trzeba (chyba) potraktować
licencję CC jako zezwolenie na korzystanie z utworu zależnego w sensie
art 2 Ustawy o Prawie autorskim, co wyklucza możliwość rozdzielenia
korzystania z utworu zależnego i stworzenia tego utworu (tłumaczenie
tworzą tłumacze, korzysta z niego wydawnictwo) - przypominam, że
tłumaczenie FC jest de facto dostępne publicznie w internecie. Także
treść licencji chyba przemawia za takim rozumieniem. Przeciwko niemu -
oczywiście to, że znacznie to komplikuje wszystkie procedury prawne,
poza tym powoduje, że pozycja prawna autora głównego utworu. jest bardzo
osłabiona.

--

Niestety, powyższe to nie koniec kłopotów. Jest jeszcze problem
finansowo-podatkowy, oraz pytanie, co dalej. Po pierwsze, wydawnictwo
nie może z jakichś powodów przekazać wynagrodzenia należnego Lessigowi w
formie darowizny na rzecz CC, z drugiej strony powstaje obowiązek
podatkowy, gdyby takie wynagrodzenie wypłacić Lessigowi, a ten
przekazałby jej CC. Wydaje się, że możliwe byłoby przekazanie przez
tłumaczy praw do komercyjnego wykorzystania utworu Fundacji Otwarty Kod
Kultury, która "sprzedałaby" prawa Wydawnictwu. Oczywiście, jeśli
pierwszy sposób myślenia jest wadliwy, to nie da się tego zrobić, bo
jeśli postępować tak, jak napisałem w drugiej wersji, autor jest
narażony na znaczne ryzyko.
Drugi problem polega na tym, że dobrze byłoby, żeby po wygaśnięciu
licencji komercyjnej dla aktualnego wydawcy, możliwe byłoby wydanie FC
na zasadzie Share-alike, tzn. żeby dowolny wydawca mógł, po uiszczeniu
opłaty na rzecz CC, wydać FC drukiem. Gdyby postępować w sposób
"standardowy", to nie jest to problemem, jeśli tylko obecny wydawca
zgodzi się na klauzulę share-alike. Wydaje się natomiast, że w wersji
"zmodyfikowanej" będzie to problem, bowiem trzeba będzie każdorazowo
uzyskiwać zgodę wszystkich tłumaczy i Lessiga.

Tyle z moje strony, liczę na jakieś rady. Mam nadzieję, że moja
wypowiedź jest na tyle jasna, żeby można było to wszystko jakoś
rozplątać. Wiem, że czytają tą listę Rafał Próchniak, Jarek Lipszyc i
Alek Tarkowski, więc jeśli coś pokręciłem, to proszę o poprawki.

-- 
Jan Winczorek <Jan.Winczorek AT aster.pl>