Creative Commons Polska

[Paweł Leszczyński <pfelix AT o2.pl>]

Alek Tarkowski wrote:

> Witam,
>
> Przy okazji chetnie sie dowiem - kiedy wygasaja prawa autorskie do
> filmu - rozumiem, ze z chwila uplyniecia odpowiedniego czasu od
> smierci okreslonych wspoltworcow. Ale ktorych? Czy tez czastkowo
> wygasaja rozne prawa (np. osobno scenarzysty, osobno aktorow za
> wykonanie, itp.)? Bede wdzieczny za wyjasnienia.

Teraz opiszę bubel prawny, na który się złapałem. Proszę o chwilę skupienia.

Prawa wygasają w całości (Michał już napisał, jakie). Dlaczego? Dlatego, że
automatycznie każdy film audiowizualny przenosi prawa na producenta. Dlatego
producent albo ma prawa, albo ich nie ma. Inny przepis tej samej ustawy
mówi, że jeśli prawa przechodzą na producenta, to prawo chroni je tylko 70
lat od pierwszego pokazu. Ale ta interpretacja jest zła, choć prawdziwa.

Jeszcze krótki wykład na temat historii Nosferatu, żeby pokazać jak sprawa
jest prosta i oczywista (tym bardziej, że po drodze była wojna, która trochę
namieszała w prawach autorskich).

1897 - "Dracula" Brama Stokera

1912 - Stoker umiera

1920 - niemieckie wydanie "Draculi", powieść robi wielkie wrażenie na
Murnale i Galeenie

1921 - Albin Grau zakłada wytwórnię Prana-Film, która ma produkować
horrory i filmy okultystyczne (ciekawostka: Grau był uczniem Aleistera
Crowleya i należał do Ordo Templi Orientis); nie udało mi się ustalić,
czy ekipa "Nosferatu" nie mogła uzyskać zgody na ekranizację powieści
Stokera, czy też w ogóle się o to nie starała, uznając, że wystarczy
pozmieniać imiona bohaterów oraz czas i miejsce akcji; wczesną
jesienią rozpoczynają zdjęcia do filmu

1922 - 15 marca premiera "Nosferatu"; wdowa po irlandzkim pisarzu,
Florence Stoker, wspierana przez Britissh Incorporated Society of
Authors, wytacza Prana-Film proces o pogwałcenie praw autorskich;
Prana-Film bankrutuje, spuściznę po niej przejmuje Deutsch-Amerikansch
Film Union, również przegrywa proces i również bankrutuje;

1925 - w czerwcu wszystkie istniejące taśmy "Nosferatu" zostają
ostatecznie skonfiskowane i komisyjnie zniszczone, przynajmniej tak
się wszystkim zainteresowanym wydaje; w październiku brytyjskie Film
Society organizuje festiwal klasyki filmowej i stara się o wsparcie
wielu znanych osób, m.in. Florence Stoker, jako że pierwszym
figurującym na liście filmem jest "Nosferatu"; Stoker prawie dostaje
zawału i żąda oddania kopii, FS odmawia; festiwal dochodzi do skutku
i, z tego co wiem, "Nosferatu" zostaje na nim wyświetlony

1926 - paryska Cinemathique (?) przygotowuje francuską wersję filmu,
która do początku lat 80. funkcjonuje jako kanoniczna; oryginalne
tablice z liternictwem zaprojektowanym przez Albina Graua zostają
wyrzucone i zastąpione napisami francuskimi, zmienia się ich treść i
montaż, także montaż niektórych scen

1928 - Universal Studio wykupuje od Stoker prawo do ekranizacji
"Draculi", a także prawo na wyłączność do tytułu "Dracula", automatycznie
przejmują (dlaczego?) wyłączne prawo do wyświetlania filmu Murnaua i
czerpania z tego zysków; rozpoczyna się drugie "polowanie na czarownice" -
przez najbliższe dwa lata US będzie wyłapywać i niszczyć kolejne kopie
"Nosferatu", które do niego nie należą i które nie są zgodne z ustaloną
przez nich wersją (obowiązuje już w tym momencie zasada, że przywraca się
imiona bohaterów z powieści "Stokera", tytuł brzmi: "Nosferatu: the
Vampyre")

1931 - 14 lutego premiera "Draculi" w reż. Toda Browninga; 11 marca
ginie w wypadku Friedrich Wilhelm Murnau

1937 - umiera Florence Stoker; pojawiają się nielegalnie zupełnie nowe
kopie "Nosferatu" (podobno)

1947 - francuska taśma "Nosferatu" trafia do nowojorskiego Museum of
Modern Art; MoMA zajmuje się własną "rekonstrukcją" filmu, tzn.
przekłada tablice z francuskiego na angielski i dokonuje kolejnych
zmian montażowych; wersja MoMA zostaje ustalona jako kanoniczna i
stamtąd powraca do Europy, do Londynu i Berlina (paranoja: w Berlinie
tablice są na nowo tłumaczone na niemiecki - z przekładu, z przekładu
etc.)

1972 - Blackhawk Films wypuszcza na rynek kolekcjonerski kopie pt.
"Nosferatu: the Vampire", oparte na wersji MoMA, ale z imionami
bohaterów przywróconymi z oryginalnego filmu Murnaua; film cieszy się
wielką popularnością i po czterdziestu właściwie latach zaczyna się na
powrót szerzej mówić o "Nosferatu"

Aktualnie prawa do filmu na Europę wydaje jedna niemiecka firma w imieniu
niemieckiej fundacji, która je posiada. W zasadzie od samego początku film
nie jest chroniony prawnie w USA. Na pewno w 1983 oficjalnie wygasają prawa
Universal Studio do tytułu Dracula na Europę.

Pozdrawiam -
Paweł Leszczyński