Skip to Content.
Sympa Menu

cc-pl - [Cc-pl] Tekst w "RZ" dotyczący praw autorskich

cc-pl AT lists.ibiblio.org

Subject: Creative Commons Polska

List archive

Chronological Thread  
  • From: Justyna Hofmokl <justyna.hofmokl AT creativecommons.pl>
  • To: Creative Commons Polska <cc-pl AT lists.ibiblio.org>
  • Subject: [Cc-pl] Tekst w "RZ" dotyczący praw autorskich
  • Date: Fri, 05 May 2006 21:24:09 +0200



Patti Waldmeir

Dziesięć lat temu - kiedy Internet wciąż jeszcze był nowością - June Cross nakręciła film "Secret Daughter", będący kroniką losów jej wielorasowej rodziny w Nowym Jorku w latach pięćdziesiątych. To przepełniona bólem opowieść o czarnym ojcu, mieszanym dziecku i białej matce, która opuściła córkę, gdy stała się ona "zbyt ciemna, by uchodzić za białą".

Jeden z epizodów w tym znakomitym filmie, ukazujący ojca pani Cross z maleńką córeczką na rękach, pochodzi z domowego filmu wideo, nakręconego w Harlemie w 1954 roku. Żeby jednak wykorzystać owo ujęcie ojca - z którym pani Cross spotkała się ponownie, mając dopiero 30 lat - musiała spędzić wiele tygodni na poszukiwaniach entuzjasty wideo, który był właścicielem praw do tego filmu.

Użycie fragmentu filmu bez pozwolenia - nawet w wypadku, gdyby właściciel praw autorskich nie żył albo nie udało się go odszukać - mogłoby narazić panią Cross, a także każdą sieć telewizyjną, która wyemitowałaby film, na wyniszczający proces sądowy. Oto jak ochrona praw autorskich hamuje rozwój kultury w Ameryce: nawet nasza własna historia nie należy do nas - chyba że prawnicy uznają, że jednak należy.

Właśnie w momencie, gdy technologia uczyniła możliwym utrwalenie elementów naszej kultury na sposoby, których do tej pory nawet sobie nie wyobrażano - poprzez umieszczanie bogactwa multimedialnych okruchów naszej historii w sieci, od starych fotografii do listów, piosenek, domowych filmów wideo, a nawet e-maili - ochrona praw autorskich bardzo utrudnia te wysiłki.

Internet ułatwia przechowywanie i przekazywanie naszej historii - a nawet daje możliwość zarobienia na tym pieniędzy - tworząc cyfrowy zapis tego co ulotne i umieszczając go w sieci, gdzie może odnaleźć go każdy użytkownik wyszukiwarki Google. Przepisy powodują jednak, że staje się to niemożliwe, przynajmniej do momentu, w którym wyjaśni się, kto jest właścicielem praw autorskich. Zwłaszcza w sytuacji, gdy chodzi o starsze prace należące do kultury popularnej, może się to okazać niewykonalne.

Amerykańskie Biuro Ochrony Praw Autorskich (US Copyright Office) naciska na Kongres, by ten zmienił część ustawy o ochronie praw autorskich dotyczącą "dzieł osieroconych", których właścicieli nie da się odnaleźć. Internet jest pełen takich prac: przy ogromnej większości zdjęć pojawiających się w sieci brak informacji o ich autorze, niemożliwa zatem staje się prośba o zgodę na ponowne ich wykorzystanie.

Amerykańskie uniwersytety, muzea i biblioteki przechowują ogromne kolekcje materiałów, których nie ośmielają się umieścić w sieci, obawiając się ogromnej odpowiedzialności prawnej w wypadku, gdyby nieznany właściciel praw autorskich pojawił się po jakimś czasie, by wytoczyć im proces sądowy.

Postępowanie z dziełami osieroconymi jest niezmiernie kosztowne: Uniwersytet Cornell twierdzi na przykład, że wydał 50 tys. dolarów w wypłaconych pensjach oraz stracił kilka miesięcy na dzwonienie do wydawców, autorów oraz ich spadkobierców, próbując uzyskać pozwolenie na stworzenie cyfrowych wersji 343 monografii dotyczących XIX- i XX-wiecznego rolnictwa - wciąż nie udało się jednak zidentyfikować 58 procent właścicieli praw.

W zbiorach Uniwersytetu Cornell znajduje się 350 tys. nieopublikowanych zdjęć, ale tylko 1 procent z nich zawiera jakiekolwiek wskazówki odnośnie autora. I zawierać ich wcale nie muszą: amerykańskie przepisy o ochronie praw autorskich nie wymagają od właścicieli tych praw ich rejestracji; nie istnieje też centralna lista informująca, co jest czyją własnością. Ochrona praw autorskich zachodzi automatycznie w momencie, gdy jakiekolwiek dzieło - nawet najzwyklejszy e-mail - posiada ustaloną formę. Sytuacja taka tworzy miliony dzieł osieroconych.

Biuro Ochrony Praw Autorskich pragnie wielkich zmian w systemie prawnym, które pomogłyby radzić sobie z tym problemem. Chce, aby ci, którzy przeprowadzili staranne poszukiwania właściciela praw autorskich - i nie udało im się go odnaleźć - mogli wykorzystywać dzieła objęte ochroną bez obawy, że narazi ich to na bankructwo. W wypadku gdyby rodzic takiej sieroty jednak kiedyś się pojawił, mógłby zażądać rozsądnej rekompensaty, nieobejmującej jednak honorarium prawnika ani odszkodowania ustawowego, które to koszty zwykle całkowicie odstraszają od publikowania dzieł osieroconych.

Amerykańscy fotografowie sprzeciwiają się tym propozycjom. Twierdzą, że sprowadzi się to do "likwidacji egzekwowania praw autorskich w odniesieniu do większości zdjęć i obrazów cyfrowych". Tymi właśnie słowy Victor Perlman z Amerykańskiego Stowarzyszenia Fotografów Prasowych dwa tygodnie temu przekonywał senatorów do odrzucenia propozycji zmian w prawie.

Który fotograf w świecie, w którym cena większości zdjęć nie przekracza 500 dolarów, mógłby pozwolić sobie na pozwanie do sądu kogoś, kto nawet w najjaskrawszy sposób narusza prawa autorskie, zasłaniając się ustawą o dziełach osieroconych? - pytają stowarzyszenia fotografików. Według nich nowa propozycja jest po prostu licencją na kradzież.

Fotografowie mają jednak możliwość wybrnięcia z sytuacji. Mogą podpisywać swoje prace i prowadzić coś w rodzaju rejestru, tak jak czynią to muzycy. Gdyby użytkownicy mogli odnaleźć właściciela praw autorskich, nie mogliby już szukać schronienia za parawanem ustawy o dziełach osieroconych. Biuro Ochrony Praw Autorskich twierdzi, że prawdziwym celem nie jest przyzwolenie na wykorzystywanie czyjejś twórczości za darmo, ale przede wszystkim zapewnienie właścicielom praw autorskich oraz potencjalnym użytkownikom dzieł możliwości wynegocjowania rozsądnego honorarium licencyjnego.

W obecnej sytuacji tracą wszyscy, ponieważ nikt nie ośmiela się wykorzystywać dzieł osieroconych - nikomu też się za to nie płaci. Prawa autorskie powinny przypominać inne formy własności - ci, którzy swojej własności nie chronią, nie powinni oczekiwać, że załatwią to za nich sądy. Jak mówi Lawrence Lessing ze Stanford Law School, "To na właścicielach praw autorskich spoczywa odpowiedzialność za to, by system ich ochrony funkcjonował bardziej skutecznie".

Kongres powinien posłuchać w tej sprawie Biura Ochrony Praw Autorskich. Najwyższy czas, aby ochrona praw przestała być przeszkodą na drodze cudownych możliwości ery cyfrowej.


-- 
Pozdrawiam,

Justyna Hofmokl
Koordynator Creative Commons Polska

http://creativecommons.pl



Archive powered by MHonArc 2.6.24.

Top of Page